همه آزمایشگاه ها به تجهیزات و ابزاردقیق برای اجرای آزمایش ها و تحقیقات نیاز دارند. به همین علت، ظروف شیشه ای در اشکال و اندازه های مختلف موجود هستند. البته در سال‌های اخیر، نمونه های پلاستیکی این ظروف به علت ارزان‌تر بودن، دوام بیشتر و شکنندگی کمتر، در برخی موارد جایگزین شده اند.
اما هنوز هم عمدتاً ظروف شیشه‌ای به‌عنوان گزینه اصلی شناخته می‌شوند. بشر، لوله‌آزمایش، فلاسک ارلن مایر، پیپت، بوته چینی، و بورت از جمله آنها هستند. در این مطلب قصد داریم برای علاقه مندان کار در آزمایشگاه، اسم ظروف آزمایشگاهی متداول و کاربرد هایشان را معرفی کنیم. تا انتها با بسپارمارکت همراه باشید.
انواع ظروف آزمایشگاه و کاربرد آنها
شما چه در یک آزمایشگاه شیمی به عنوان یک زیست‌شناسی یا فعال حوزه پزشکی و یا هر حوزه دیگری در حال فعالیت باشید، به ظروفی که در زیر معرفی می‌کنیم نیاز دارید.
در این معرفی، ما به ترتیب نام هر ظرف، کاربرد آن ظرف و همچنین در نهایت جنس و ابعاد و یک تصویر از آن قرار گرفته است. در ادامه یک به یک ظروف آزمایشگاهی را به شما معرفی می‌کنیم.
لیوان آزمایشگاهی یا بشر (Beaker)
به‌طور کلی، بشر یک ظرف استوانه ای شکل شیشه ای با کف صاف و رویه باز، شبیه به لیوان آبخوری است. بشرها معمولاً دارای یک دهانه برای تسهیل ریختن و اغلب دارای درجه بندی برای نشان‌دادن تقریبی حجم مایع موجود هستند.
کاربرد
از بشر در اکثر آزمایشگاه‌های شیمیایی، بیولوژیکی، بالینی و صنعتی استفاده می‌شود. این ظروف برای نگهداری و مخلوط کردن مایعات بسیار مناسب هستند.
جنس
بشرها معمولاً از شیشه بوروسیلیکات ساخته می‌شوند که در برابر شوک حرارتی مقاومت خوبی دارد. همچنین این جنس شیشه، بی‌اثر و شفاف است و به‌راحتی تمیز می‌شود. امروزه بشرهای پلاستیکی و فلزی نیز برای کاربردهای خاصی تولید می‌شوند.
ابعاد
بشرها در طیف وسیعی از اندازه‌ها، از ۵ میلی‌لیتر تا ۲ لیتر در دسترس هستند. بشر ها در انواع فرایند های شیمیایی و ترکیب انواع مواد اولیه شیمیایی با یکدیگر نقش پر رنگی نیز دارند.
لوله آزمایش (Test Tube)
در بین اسم ظروف آزمایشگاهی متداول، لوله‌آزمایش، لوله کشت یا لوله نمونه بسیار شنیده و دیده می‌شود. این لوله معمولاً به شکل استوانه‌ای با یک دهانه مدور در یک طرف و یک ته‌گرد در طرف دیگر است.
این شکل خاص، هنگام ریختن مواد، ازدست‌دادن جرم را به حداقل میرساند. همچنین تمیزکردن لوله های آزمایش آسان است و امکان نظارت بر محتویات آن وجود دارد.
کاربرد
لوله‌های آزمایش توسط شیمی‌دان‌ها برای نگهداری، مخلوط‌کردن یا گرم‌کردن مقادیر کمی از مواد شیمیایی جامد یا مایع استفاده می‌شوند.
جنس
لوله‌های آزمایش از جنس‌های مختلفی ساخته می‌شوند؛ مانند: شیشه، پلاستیک، فلز و سرامیک. در این بین، شیشه و پلاستیک رایجترین آنها هستند.
ابعاد
تست تیوب‌ها یا لوله‌های آزمایش در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شوند؛ اما معمولاً اندازه استاندارد ۱۸ در ۱۵۰ میلی‌متر است.
فلاسک ارلن مایر (Erlenmeyer Flask)
از بین نام شیشه های آزمایشگاهی فلاسک ارلن یکی از معروف ترین ابزار ها محسوب می‌شود. این فلاسک از یک پایه دایره‌ای مسطح، یک گردن استوانه‌ای معکوس و یک بدنه مخروطی تشکیل شده است. این وسیله با عنوان های فلاسک مخروطی و فلاسک تیتراسیون نیز شناخته می‌شود.
کاربرد
فلاسک ارلن کاربردهای فراوانی دارد، مانند:
- نگهداری و انتقال نمونه‌های مایع
- مخلوط‌کردن یا هم زدن محلول‌ها
- گرمایش و سرمایش محلول‌ها
- انجام فرآیند فیلتراسیون
- انجام تیتراسیون برای مشاهده واکنش و خنثی‌سازی
- تهیه کشت جلبکی یا میکروبی
- انجام فرآیند کریستالیزاسیون
جنس
فلاسک‌های ارلن معمولاً از رزین شیشه‌ای یا پلاستیکی ساخته می‌شوند و در اندازه‌ها و ظرفیت‌های مختلف موجود هستند.
ابعاد
فلاسک ارلن مایر مانند بشر، علائم اندازه‌گیری حجم دارد که به آن درجه‌بندی نیز می‌گویند. مقدار حجم این فلاسک معمولاً از ۵۰ میلی‌لیتر تا ۱ لیتر است. این ابزار برای اندازه‌گیری حجم دقیق نیست و تا حدود ۱۰٪ خطا دارد.
پیپت (Pipette)
در ادامه معرفی اسم ظروف آزمایشگاهی باید به پیپت اشاره کنیم. این وسیله، به شکل لوله‌ای باریک از شیشه نازک با نوک مخروطی ساخته می‌شود. معمولاً یک حباب لاستیکی به بالای پیپت متصل می‌شود تا به‌عنوان پمپی برای تخلیه مایع عمل کند.
کاربرد
پیپت برای جابه‌جایی مقادیر کم مایع که نیازی به اندازه‌گیری دقیق ندارد، مناسب است. در طیف گسترده‌ای از فرآیندهای آزمایشی شیمی، زیست‌شناسی مولکولی و پزشکی می‌توان این وسیله را به کار برد.
همچنین جهت تجزیه و تحلیل مواد غذایی و مواد شیمیایی، بازرسی‌های ایمنی مواد غذایی و بازرسی در معاینات بالینی استفاده می‌شود.
جنس و ابعاد
پیپت‌های پلاستیکی و شیشه‌ای معمولاً برای اندازه‌گیری حجم کمتر از ۱ میلی‌لیتر به کار می‌روند. اما پیپت‌های الکترونیکی نیز وجود دارند که می‌توان از آنها برای اندازه‌گیری حجم‌های کوچک ۱/۰ میکرولیتر (μL) استفاده کرد.
بورت (Burette)
در لیست اسم ظروف آزمایشگاهی پرکاربرد، بورت جایگاهی ویژه دارد. بورت، یک لوله شیشه‌ای مدرج با یک شیر کوچک در انتهای آن است. این وسیله به‌عنوان ابزاری برای اندازه‌گیری مایعات و گازها استفاده می‌شود.
بورت حجمی یک لوله شیشه‌ای بلند و بورت پیستونی شبیه سرنگ است. سوپاپ یک بورت مایع، در پایین آن قرار دارد؛ اما در یک بورت گاز، میله توقف در بالا قرار گرفته است.
کاربرد، جنس و ابعاد
بورتها اغلب در انواع مختلف تیتراسیون شیمیایی استفاده می‌شوند. تیتراسیون اسید/باز، تیتراسیون کاهش/اکسیداسیون و تیتراسیون رسوبی از آن جمله هستند. این وسیله به شکل معمول از جنس شیشه ساخته می‌شود. بیشتر بورتها ۵۰ میلی‌لیتر مایع را در خود جای می‌دهند.
بوته چینی یا کروزه (Crucible)
این بوته‌ها به شکل کاسه و از جنس چینی ساخته شده‌اند. کاربرد بوته چینی، نگهداری و گرم‌کردن مواد مخصوصاً در صورت نیاز به حرارت دادن در دماهای بالا است. زیرا ظروف شیشه‌ای برای این‌چنین حرارت‌هایی مناسب نیستند.
معمولاً پس از گرما دادن، بوته را با انبر برمی‌دارند و روی سه‌پایه و مثلث نسوز قرار می‌دهند.
آیا ظروف آزمایشگاهی پلاستیکی جایگزین خوبی برای ظروف شیشه ای هستند؟
در قدیم، تمام ظروف آزمایشگاهی از شیشه ساخته می‌شدند؛ ولی امروزه نمونه‌های پلاستیکی آنها نیز بسیار محبوب شده‌اند. در جدول زیر، مقایسه‌ای بین این دو جنس ظرف انجام دادیم.
| مشخصات | ظروف آزمایشگاهی شیشه ای | ظروف آزمایشگاهی پلاستیکی |
| شفافیت | بسیار بالا | پایین |
| دفعات استفاده | نامحدود | در بیشتر مواقع یکبار مصرف |
| قابلیت ساخت در آزمایشگاه | دارد | ندارد |
| وزن | بالا | پایین |
| قابلیت حرارت دادن | دارد | ندارد |
| دقت در خواندن حجم | بالا | پایین |
| مقاومت در برابر ضربه | ندارد | دارد |
| قیمت | گران | ارزان |
معمولاً آزمایشگاه‌های تازه‌تأسیس و کلاس‌های درس، ظروف پلاستیکی را انتخاب می‌کنند. اما حتی در این شرایط، ظروف شیشه‌ای مزایای خاصی دارند؛ بنابراین شما باید با توجه به هدف خود، این ظروف را تهیه کنید.
سخن آخر
در همه آزمایشگاه ها، ظروف و تجهیزات دقیقی وجود دارد. ما در این مقاله، اسم ظروف آزمایشگاهی رایج را به همراه کاربردشان معرفی کردیم. سپس به برخی تفاوت‌های ظروف آزمایشگاهی شیشه‌ای و پلاستیکی پرداختیم.
منابع بیشتر برای مطالعه:
نویسنده
